Key to Happiness – Phakchok Rinpoche message in November 2011 สารจากท่าน พักชก ริมโปเช ในเดือน พฤศจิกายน 2554

ภาษาไทย ดูได้ที่นี่

กุญแจสู่ความสุข

แด่สหายทั้งหลายที่อยู่ใกล้และอยู่ไกล  สวัสดีทุกท่านเนื่องในวันคุรุรินโปเช  หวังว่าทุกท่านคงมีสุขภาพที่ดีและมีความสุข เราทุกคนล้วนต้องการจะมีความสุข  สิ่งนี้คือเป้าหมายพื้นฐานในชีวิตเราจริงหรือไม่?  แต่บ่อยครั้งที่เรารู้สึกว่าเป็นการยากลำบากเหลือเกินที่จะเข้าถึงความสุข  เมื่อใดก็ตามที่เราไม่รู้ว่าจะรับมือกับอารมณ์และจิตใจของเราอย่างไร  เมื่อนั้นเราจะรู้สึกว่าชีวิตช่างน่าเหนื่อยหน่ายและตึงเครียด  ด้วยเหตุนั้นในที่นี้ข้าพเจ้าจึงอยากมีส่วนร่วมกับท่านทั้งหลายในวิถีทางสามเรื่องง่ายๆ ที่ช่วยให้ข้าพเจ้าสามารถจัดการกับอารมณ์และความรู้สึกของข้าพเจ้า ซึ่งทำให้ข้าพเจ้าสุขสบายอยู่เสมอ

• 1) สร้างพื้นที่ว่าง

ทุกวันนี้เรามีสิ่งที่ต้องคิดคำนึงถึงมากมายเหลือเกิน  ทั้งเรื่องสุขภาพ  ครอบครัว  หน้าที่การงาน  และถ้าท่านเป็นผู้ฝึกปฏิบัติธรรมด้วยแล้วท่านยังมีภาระในการทำสมาธิและฝึกปฏิบัติธรรมที่ต้องเป็นห่วงอีก  เมื่อใดก็ตามที่เราไม่รู้ว่าจะจัดการกับมันอย่างไรความกังวลนี้จะทำให้จิตใจของเราหดตัวลงที่ละน้อยๆ และมีขนาดแคบลงๆ  ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นจะเป็นไปในทางเลวร้ายยิ่งขึ้นเรื่อยๆ จนบางครั้งดูเหมือนว่าสิ่งต่างๆ เริ่มท่วมท้นหนักหน่วงจนรู้สึกเหมือนกำลังติดกับดักและยังรู้สึกแน่นหน้าอก  เราจะแสดงออกอย่างชัดเจนถึงความพยายามที่จะผ่อนคลายตัวเองจากความรู้สึกเหล่านั้น  สิ่งนี้คงเกิดขึ้นกับเราบ้างในบางครั้งไม่มากก็น้อย  แต่เรื่องเล็กๆ เหล่านี้ก็อาจกลายเป็นปัญหาใหญ่ที่เราไม่สามารถจัดการกับมันได้

วิธีการที่ยอดเยี่ยมประการหนึ่งในการจัดการกับสิ่งเหล่านี้คือการสร้างพื้นที่ว่างทางจิตใจขึ้น  วิธีนี้จะช่วยปลดปล่อยอกุศลเจตนาและความตึงเครียดทั้งในจิตใจเช่นเดียวกับในร่างกายของท่าน  การสร้างพื้นที่ว่างมีวิธีการที่ง่ายมาก  มันไม่ใช่การสอนคำสอนทางพุทธศาสนาหรืออะไรทำนองนั้น  หากเป็นเทคนิคง่ายๆ ที่เราสามารถประยุกต์ใช้กับพื้นที่ว่างและอิสรภาพของเรา  และปลดปล่อยเราจากความกังวลทั้งมวล

แล้วเราจะสร้างที่ว่างได้อย่างไร?  หากท่านมีเวลาสักเล็กน้อยลองมองตรงไปข้างหน้าและจินตนาการว่าท่านกำลังถูกล้อมรอบด้วยที่ว่างทุกทิศทุกทาง  หากจำเป็นบางครั้งก็อาจใช้วิธีมองขึ้นไปบนท้องฟ้าที่ว่างเปล่า  เพียงแค่จินตนาการว่าทุกหนทุกแห่งล้วนเป็นที่ว่าง  ไม่มีกำแพง  ไมมีขอบเขต  ไม่มีตึกรามบ้านช่อง  ไม่มีอะไรเลย  และอย่าเริ่มต้นคิดถึงการงาน  ครอบครัว  คิดถึงเฉพาะสิ่งที่ท่านต้องการจะทำ  จินตนาการง่ายๆ ว่าทุกสิ่งทุกอย่างล้วนเป็นพื้นที่ว่างกว้างใหญ่  ฟ้าโปร่งเหมือนที่ว่าง  และปล่อยให้จิตใจของท่านผสมกลมกลืนไปกับพื้นที่ว่างดังกล่าวจนกลายเป็นพื้นที่ว่างและเปิดโล่งสุดลูกหูลูกตา  ท่านอาจจะหลับตาลงหากสิ่งนี้ช่วยท่านได้  จินตนาการถึงความว่างเปล่านี้สักอึดใจหนึ่ง หลังจากเวลาผ่านไปสักนาทีหรือสองนาทีท่านจะเริ่มรู้สึกถึงความว่างในจิตใจอย่างแท้จริง  หน้าอกของท่านจะโล่งและท่านจะรู้สึกถึงความผ่อนคลายจากความตึงเครียดในหัวท่านก่อนหน้านี้  จิตใจของท่านจะเปิดออกเช่นเดียวกับวิธีคิดของท่านที่จะเปลี่ยนไปเช่นกัน  ขั้นตอนเหล่านี้ใช้เวลาไม่มากเลยเพียงห้าหรือสิบนาทีและยังง่ายมากด้วย  นั่นแหละคือความวิเศษของการสร้างที่ว่าง  ท่านไม่จำเป็นต้องเชื่อฉันแต่ลองดูด้วยตนเองแล้วท่านจะรู้สึกได้ด้วยตนเอง

• 2) เรียนรู้ข้อผิดพลาดของตนเองและลดการตัดสิน

เราทุกคนล้วนต้องการจะมีแต่ความสุขจริงหรือไม่  แต่อะไรคือสิ่งที่จิตใจของเรายึดติดอยู่ตลอดเวลา?  นั่นคือความรู้สึกในด้านลบ  การตัดสินในเด้านลบ  และความคิดในด้านลบ  ลองย้อนมองเข้าไปในจิตของท่านและศึกษาถึงรูปแบบของอารมณ์ดังกล่าวว่ามีมากน้อยเพียงใดที่อยู่ในด้านลบ  ท่านเคยคำนึงถึงเรื่องนี้สักเล็กน้อยบ้างไหม?

ดังนั้นสิ่งที่ท่านต้องทำประการแรกคือตระหนักและยอมรับในรูปแบบหรือกระบวนการความคิดของท่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งความรู้สึกในด้านลบของท่านและกระบวนการที่ก่อให้เกิดความรู้สึกดังกล่าว หรือกระบวนการที่ความรู้สึกต่างๆ บังเกิดขึ้น  การยอมรับในที่นี้คือการสังเกตเห็นโดยไม่ต้องตัดสินอะไรใดๆ ทั้งสิ้น  เป็นเรื่องสำคัญที่จะต้องทราบถึงความแตกต่างระหว่างการสังเกตเห็นกับการตัดสิน  การสังเกตเห็นคือการตระหนักถึงสิ่งใดสิ่งหนึ่งอย่างเรียบง่าย  เช่นคำกล่าวว่า  “โอ้ ใช่เลย ฉันมีปัญหากับความเป็นคนขี้อิจฉาของฉัน”  ส่วนการตัดสินมักจะก้าวเลยไปก้าวหนึ่งเสมอซึ่งส่งผลไปสู่การวิพากษ์วิจารณ์ชี้ถูกชี้ผิด  ดังประโยคที่กล่าวว่า  “โอ้  ใช่เลย  ฉันมีปัญหากับความขี้อิจฉาของฉัน  ฉันมันเลวสิ้นดี  ไม่น่าเชื่อว่าฉันจะทำผิดพลาดได้เช่นนั้น  โอ้ ฉันช่างงี่เง่าจริงๆ  ทนไม่ไหวแล้ว…”  ท่านเห็นความแตกต่างดังกล่าวบ้างไหม  การตัดสินนั้นเกี่ยวข้องกับอารมณ์ขณะที่การสังเกตเห็นนั้นไม่  ดังนั้นให้ท่านหัดสังเกตง่ายๆ ถึงความผิดพลาดของท่านโดยไม่จำเป็นต้องตัดสิน  ปัญหาทุกวันนี้ไม่ใช่เรื่องที่เราหันหลังให้กับการปฏิบัติธรรมหรือการฝึกฝนทางจิตต่างๆ หรือมีปัญหาที่ต้องพยายามปรับปรุงให้ดีขึ้น  ไม่ว่าเราจะพยายามอย่างหนักมาแล้วเพียงไรก็ตาม  เพราะนั่นเปรียบเสมือนการกินยารักษาโรคโดยที่ยังไม่รู้ว่าตนป่วยด้วยสาเหตุใด  ดังนั้นโปรดหยุดคิดสักนิดหนึ่งโดยการหันเข้าไปมองตนเองด้วยความสัตย์จริงว่าเรามีข้อผิดพลาดอะไรบ้าง

• 3. ความกรุณาและเมตตา

กุญแจสำคัญดอกที่ 3 ที่ฉันอย่ากจะกล่าวถึงในที่นี้คือความกรุณาและเมตตา  ถ้าถือตามหลักเกณฑ์คำสั่งสอนในพุทธศาสนา  กรุณาหมายถึงความปรารถนาที่จะให้สรรพสัตว์เป็นอิสระจากความทุกข์และเหตุแห่งความทุกข์ และเมตตาก็คือความปรารถนาที่จะให้สรรพสัตว์มีความสุขและเหตุของความสุข  ในที่นี้ฉันจึงอยากจะอธิบายว่ากรุณาหมายถึงความเข้าใจพื้นฐานหรือการเห็นอกเห็นใจผู้อื่น ขณะที่เมตตาหมายถึงการมีจิตใจดี

ความเข้าใจเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง  ตัวอย่างเช่นในครอบครัวที่มีความสุขและปรองดองกัน บิดามารดาก็จำเป็นต้องเข้าใจบุตรหลานของตน  ต้องมองสิ่งต่างจากมุมมองของพวกเขา  และบุตรหลานก็จำเป็นต้องเข้าใจผู้ปกครองของตนในทำนองเดียวกัน   ความสัมพันธ์เช่นนี้สามารถสร้างขึ้นได้ในทุกสถานที่และทุกเวลาไม่ว่าจะเป็นในที่ทำงานหรือเป็นความสัมพันธ์ชนิดอื่นๆ ก็ตาม  เราจำเป็นต้องมีการแลกเปลี่ยนซึ่งกันและกัน  พยายามทำความรู้จักซึ่งกันและกัน  และหัดมองสิ่งต่างๆ จากมุมมองของผู้อื่น  พูดอย่างติดตลกได้ว่าเราต้องหัดใส่รองเท้าของคนอื่นบ้าง  หากมีใครมาตะโกนด่าว่าคุณคุณจะคิดว่าเขากำลังมีความสุขอยู่หรือ?  คุณคิดว่าเขาสนุกกับการกระทำเช่นนั้นหรือ?  เปล่าเลย   เขากำลังกลัดกลุ้ม  เครียด  และโกรธ  แต่เมื่อเวลาผ่านไปเขาจะรู้สึกเสียใจไม่น้อยกับการกระทำของตัวเอง  ใช่แล้วหลายคนทำผิดพลาด  แต่ท่านคิดว่าเขาใช้อารมณ์มากเกินไปหรือเปล่า?  ท่านคิดว่าเขาทำลงไปเพราะเขามีความสุขหรือ?  ไม่เลย  ดังนั้นท่านควรพยายามใช้ความเข้าใจแทนที่จะมีอารมณ์โกรธตอบและด่วนตัดสินจากมุมมองของท่าน  ถ้าท่านปฏิบัติได้ดังนี้ก็ถือได้ว่าท่านมีความกรุณาแล้ว

ในอีกมุมหนึ่งของความกรุณาก็คือหากท่านสามารถเข้าใจถึงปัญหาทั้งหลายของตัวเองและสามารถปลดปล่อยตนเองจากสิ่งเหล่านั้นได้  ความกรุณาต่อผู้อื่นก็จะเพิ่มขึ้นโดยอัตโนมัติหรือโดยเป็นธรรมชาติ  ในทางตรงกันข้ามหากท่านไม่สามารถจัดการกับข้อสังเกตในปัญหาของท่านเอง ณ ที่ที่มันก่อตัวขึ้น และรู้ว่าท่านต้องทุกข์ทนอย่างไร  แล้วท่านจะมีความกรุณาต่อผู้อื่นได้อย่างไร  ท่านจะหวังให้ผู้อื่นเป็นอิสระจากความทุกข์ได้อย่างไร  ความทุกข์ซึ่งท่านเองยังไม่แม้แต่จะตระหนักรู้โดยชัดเจนได้  ดังนั้นสิ่งแรกสุดคือการมองเห็นปัญหาของตนเอง  คำถามต่อมาคือแล้วอย่างไร?  เมื่อท่านสร้างพื้นที่ว่างซึ่งเป็นกุญแจประการแรกสำเร็จ  และค้นพบอิสระจากความเครียดและการจู่โจมของความคิดต่างๆ  ท่านจะเห็นได้ว่าท่านสามารถพ้นออกมาจากสิ่งใด  ท่านเห็นถึงคุณประโยชน์ว่าท่านมีความสุขได้อย่างไร  จากจุดแรกสุดคือการสร้างพื้นที่ว่าง  ท่านจะคิดใหม่ว่า  “โอ้  หัวหน้า  ถ้าเขาทราบวิธีการนี้เขาจะดีขึ้นกว่านี้มาก  คนน่าสงสาร”

เมื่อใดก็ตามที่ท่านมีความกรุณาเช่นนี้จิตใจของท่านก็จะเบาและเป็นอิสระขึ้นเรื่อยๆ  เมื่อใดก็ตามที่ท่านหันไปเพ่งพิจารณาถึงคนอื่นๆ แทนที่จะเป็นเรื่องของตัวเอง ท่านจะสามารถลดอัตตาหรืออีโก้ลง  ผลที่ได้ต่อจิตใจของท่านก็คือความผ่อนคลายที่เพิ่มมากขึ้น  รู้สึกเปิดกว้างขึ้น  และปัญญาเพิ่มพูนมากขึ้น  ท่านสามารถแลกเปลี่ยนกุญแจทั้งสามนี้กับคนอื่นๆ ต่อไปเพราะเป็นสิ่งที่มีแต่คุณประโยชน์ไม่เป็นพิษภัยต่อพวกเขา  และนี่คือกุญแจสามดอกไปสู่ความสุข

ด้วยความรักและปรารถนาดี

สรรวะมังคะลัม

พักชก รินโปเช (Phakchok Rinpoche)